In ons aankomende concert Bruid van de wind verklanken we de liefdesgeschiedenis tussen Alma Mahler met Oskar Kokoschka. Maar ook passeren andere componisten waar Alma (amoureus) contact mee heeft gehad de revue. Programmeur en cellist Eelco Beinema schrijft in deze blog over de invloedrijke vrouw die Alma Mahler geweest moet zijn.
"Ik heb er nooit zo heel erg bij stil gestaan, maar als je er goed over nadenkt kan Alma Mahler zeker beschouwd worden als een van de meest invloedrijke vrouwen in de muziekgeschiedenis van de twintigste eeuw. Aan het begin van de eeuw, in 1902, trouwde ze met Gustav Mahler, toen directeur van de Weense Hofopera. Hij overleed negen jaar later en hoewel er nog vele liefdes en huwelijken volgden heeft zij zijn naam tot haar dood in 1964 gevoerd. Soms samen met haar geboortenaam Schindler, soms als Mahler-Werfel, de naam van haar laatste echtgenoot, maar altijd Mahler. Die vele liefdes waren niet alleen musici en componisten maar wel in hoofdzaak kunstenaars. Schilder Gustav Klimt zou een van de eerste geweest zijn, toen ze pas 17 was, en haar compositieleraar Zemlinsky volgde vier jaar later. Totdat Mahler in beeld kwam en ze na de eerste ontmoeting binnen een half jaar getrouwd waren, zij 22, hij twintig jaar ouder.
Vanaf dat moment, vanaf het Adagietto in de Vijfde, speelt ze een rol in al zijn symfonieën, als muze of muzikaal thema, maar tegelijk had hij haar verboden te componeren. Niet omdat ze vrouw was, wat vaak beweerd wordt, maar omdat er binnen het huwelijk geen ruimte was voor twee componisten. Toen het huwelijk dreigde stuk te lopen, een affaire met de jonge architect Walter Gropius, zorgde Gustav alsnog voor de publicatie van een aantal van haar liederen, die al rond 1900 gecomponeerd waren. Deze worden de laatste jaren steeds vaker, soms georkestreerd, uitgevoerd.
In ons programma klinkt er een drietal in een nieuwe bewerking van Jan Willem Nelleke, voorafgegaan door een prachtig arrangement van een pianowerk van Zemlinsky uit dezelfde tijd en een jeugdwerk van Mahler, het pianokwartet. Heerlijke, ongecompliceerde, hoogromantische muziek. In het gekozen repertoire komen de belangrijkste ‘slachtoffers’ van haar onweerstaanbare aantrekkingskracht aan bod, in de tekst van 
Porgy Franssen concentreren we ons op schilder Oskar Kokoschka. Misschien was hij wel degene die nog het meest onder haar geleden heeft, verwoord in een eindeloze stroom brieven. Hij moest als arme kunstenaar niet alleen concurreren met Gropius maar ook met de schaduw van de net overleden Mahler. Een hopeloze strijd die veel mooie kunst heeft opgeleverd waaronder het dubbelportret ‘Bruid van de wind’, het meesterwerk dat Alma als voorwaarde had gesteld voor een huwelijk. Een meesterwerk werd het, met de afmetingen van een bruidsbed, maar het mocht niet baten.
Van een korte flirt van Alma met Franz Schreker zal Kokoschka misschien niet veel gemerkt hebben, maar we vonden dat Der Wind op dit programma niet mocht ontbreken. Schreker componeerde het in 1909 voor een dansvoorstelling van Else en Grethe Wiesenthal maar is toen nooit uitgevoerd en pas veel later weer boven tafel gekomen. Suggestieve muziek voor de originele combinatie van viool, cello, klarinet, hoorn en piano. Origineel is ook de bezetting van het sextet van Pfitzner voor pianokwartet met klarinet en contrabas. Alma beschrijft in haar dagboek hoe Hans Pfitzner haar de nodige aandacht schenkt en zelfs handtastelijk wordt. Hoewel ze pas drie jaar getrouwd is vindt zij het niet erg, maar Mahler is er natuurlijk niet van gediend. Deze concurrent kon hij nog de deur wijzen. Dat was in 1905. Het sextet componeerde hij aan het eind van zijn leven, veertig jaar later, maar zijn idioom is in die jaren niet veel veranderd.
Het pièce de résistance van ons programma komt aan het eind: de Lieder eines fahrenden Gesellen. Ook hier spelen we een nieuwe bewerking voor Domestica en zijn blij met de medewerking van bariton Raoul Steffani. Mahler componeerde de liederencyclus in 1885 na een ongelukkige liefdesaffaire met een sopraan. Daar gaan zijn zelfgeschreven teksten over en daar gaat onze voorstelling ook over. Prachtige, meeslepende liederen. Een passender slot kunnen wij ons niet wensen."
Bruid van de wind
Donderdag 26 mei première Laurenskerk Rotterdam
Vrijdag 27 mei Zeeuwse Concertzaal Middelburg
Zondag 29 mei De Waalse Kerk Amsterdam
Meer info en kaarten
